| GOMS AZİZ KEVORK MANASTIRI Surb Gomki Georgi Vank |
Tarihçe
Manastırın bahsine, bilinen herhangi bir tarihi kaynakta rastlanmamaktadır, ancak J. M. Thierry, kilisenin tasarımının da tarihi olayların da kilisenin, Vaspurakan kralı Gagik Artsruni'nin M.S. 905 yılında, Ermenice Kardçkan olarak bilinen bu bölgeyi fethetmesinden kısa bir süre sonra yapılmış olduğu kanaatindedir.
Manastırın başı, geleneğe göre, Kardçkan piskoposuymuş. Bu da, manastırın bölgedeki en önemlilerden biri olduğunu önerir. Ermeni kralı Senekerim'in Vaspurakan krallığını 1022 yılında Bizans İmparatorluğu'na teslim etmesiyle, imparatorluk, bölgenin piskoposluk mevkilerinin listesini oluşturmuştur ve burada belli bir Aziz Kevork Manastırı'ndan söz edilir. Bu Goms olabilirdi.
Rahipler, Aziz Kevork'un kafası olduğunu iddia ettikleri bir kalıntı tutarmış ve manastır bu yüzden önemli bir hac mekanı olmuştur. Yörenin Ermeni köylüleri, manastıra "Cocgluvank" (yani "ulu kellenin manastırı") dermiş. "İnek ahırı" anlamına gelen "Goms", manastıra en yakın köyün ismiymiş. Bugün, yörenin Kürtleri, oraya Kumus der - resmi adı ise Çanakdüzü'dür.
1830'da, Kürtler'den gelen saldırıların artmasıyla, rahipler manastırı terk edip Goms köyünde daha güvenli bir yere taşınmak zorunda kalmıştır. 19uncu yüzyılın sonunda manastıra geri dönme teşebbüsü, başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Manastırın ıssız konumu, korunmasını sağlamıştır ancak 1970'lerin başlarından itibaren önemli hasar meydana gelmiştir. Buna ek olarak, 1990'larda Van Gölü'nün su seviyesinin yükselmesiyle koyun kıyısı aşınmıştır ve manastırın tahkimli duvarın temeli için tehlike yaratmaktadır.
Tarif
Güllü Ovası’nın kuzey kenarında (sayfanın sonuna bakınız), Van Gölü'ne nazır sırtın en alçak kısmının doruğuna dik bir patika çıkar. Sonra bu patika doğuya daha yumuşak bir meyille iner ve Aziz Kevork manastırının duvarında biter.
Manastır, Van Gölü'nün kıyısında, yumuk ve neredeyse kare planlı tahkimli duvarın içine kurulmuştur. Duvarın taşı, kilisenin yapısıyla bütünleşmemektedir, bu da bunun daha sonradan eklendiğini ve kilisenin ilkin bağımsız bir yapı olduğunu belirtir. Duvarın kuzeydoğu ve güneydoğu köşelerinde oval koruyucu burçlar vardır. Duvarın taşı, iki ayrı kat arz eder. Duvarın altta kalan üçte ikisi, kabaca ama düzgünce yerleştirilmiş taş bloklardan örülmüştür, geriye kalan üçte biri ise daha büyük ve daha az düzgün taştan yapılmıştır. Thierry, güney cephede, 1760 yılını taşıyan bir yazıttan bahseder. "Bizi İsa ile anınız, bu duvarı (yeniden) yaptıran günahkar Ter Basil ile keşiş Lazar" dermiş. Duvarda başka yazılar da vardır. Kimisi hala yerindedir, kimisi de düşmüştür ve yerdedir.
Manastır duvarının güneyinde mezarlık, batısında düzleştirilmiş ve eskiden ekilip biçilmiş alan izleri vardır
Avluya giriş, doğu duvarının kuzey ucundaymış. Bu giriş yıkılmıştır, ama Thierry onu sağlam iken görmüştür ve girişin üzerinde bir küçük pencere fark etmiştir. Bu, girişin doğrudan avlu yerine bir odaya geçit verdiğine işaret eder. Monastik yapıların içeriyi doldurduğu anlaşılır ancak bunların bugün temelleri kalmıştır.
Yapının İncelemesi
Kilise, çoğunlukla kaba kare şist bloklarından inşa edilmiştir. Önemli görsel öğeler ise, daha fazla dikkat göstererek siyah tüften yapılmıştır. Bu unsurların arasında silmeler, pencere kemerleri, çatı kaplamada kullanılan dilimler de sayılır. İçeride, duvarların alçak kısımlarının kaba taş blokları kalın alçı katmanıyla örtülmüştür. Silme düzeyinin üstü - yani kubbe, alın, köşekemerleri, tonozlar ve kemerler - dikkatlice kesilmiş tüf ile kaplanmıştır.
Kilisenin, batı cephesinden tek girişi vardır. Basit, dikdörtgen bir kapıdır. Üstünde kalın, beyaz taş bloktan yontma sade üst eşiği (lento) vardır. Burada kabaca kazılmış bir yazıt vardır, ama hepsi daha sonraki bir tarihe ait olmalıdır. Giriş toprak ve taş yığınından neredeyse tıkanmıştır, dolayısıyla kiliseye girebilmek için eşiğin altından emeklemek gerekmektedir.
Manastır kilisesinin "kubbeli hol" tipi planı vardır. Kubbenin altındaki sahın dikdörtgen, kubbenin alnıysa ovaldir. Dikdörtgenden ovale geçiş, köşekemerleriyle gerçekleştirilir. Alında, sıra dışı bir sayı olarak üç pencere vardır ve her pencerenin altında derin olmayan birer niş vardır. Alın, dıştan görünüşte hemen hemen yuvarlaktır. Üzerindeki çatı konikmiş. Çatısının tüf dilimlerle yapılan kaplaması, 1970'lerin başına kadar iyi durumdaymış, ama bugün çoğunlukla yok edilmiştir.
Altar apsisi, orta sahının zemin seviyesinin üzerindedir. Altar apsisinin iki yanında, çift katlı köşe odacıkları vardır. Üst kamaralara, kuzey ve güney kollarının doğu duvarlarının üst kısımlarındaki dikdörtgen girişlerden, muhtemelen el merdiveniyle giriliyormuş. Kuzeybatı ve güneybatı köşelerinde de üst kamaralar vardır. Bunlara, dış cephedeki dikdörtgen girişlerden erişilirmiş.
- büyüğü için tıklayınız
